Ο Μάιος, έχει καθιερωθεί από τη δεκαετία του 1950 ως ο μήνας ευαισθητοποίησης για τη ψυχική υγεία, με σκοπό την ενημέρωση και την προβολή της σημασίας της ψυχικής υγείας στο ευρύ κοινό.
Για ορισμένους, η ψυχική διαταραχή είναι σύντομης διάρκειας και υποχωρεί πολύ γρήγορα, ενώ για κάποιους άλλους διαρκεί για χρόνια, με αποτέλεσμα να επηρεάζεται σημαντικά η καθημερινότητά τους. Σε κάθε περίπτωση, πρόκειται για μια ιδιαίτερα οδυνηρή εμπειρία που επηρεάζει την ικανότητα του ατόμου να λειτουργήσει τη ζωή του όπως θα επιθυμούσε, να διαμορφώσει στενές και ουσιαστικές σχέσεις, να βιώσει τη χαρά, να αντιληφθεί τις πραγματικές του δυνατότητες ως άτομο.
Ο χρόνος έχει αποδείξει ότι η ψυχική ασθένεια αποτελεί την πιο στιγματισμένη ιατρική πάθηση, αφήνοντας τους ανθρώπους να υποφέρουν στη σιωπή, ακόμη και σε περιπτώσεις που οι ασθένειές τους προκαλούν εμφανείς επιπτώσεις στην ποιότητα της ζωής τους.
Όπως συμβαίνει σε όλες τις ιατρικές παθήσεις, η ανάρρωση από μια ψυχική ασθένεια απαιτεί επαγγελματική ιατρική θεραπεία. Το στίγμα που περιβάλλει την ψυχική ασθένεια κάνει πολλούς ανθρώπους να αισθάνονται μεγάλη ντροπή για την κατάστασή τους, και πολλές φορές αποτελεί αιτία για να καθυστερήσουν τη θεραπεία έως ότου η ασθένειά τους χειροτερέψει σημαντικά. Στην πραγματικότητα, αυτή τη στιγμή παίρνει κατά μέσο όρο 10 χρόνια στους ανθρώπους να πάρουν τη θεραπεία που χρειάζονται.
Το στίγμα γύρω από την Ψυχική Υγεία
Μα ναι! Είναι «περίεργος», είναι «περίεργη» γιατί είναι διαφορετικός και είναι διαφορετική, ή και όχι. Όλοι διαφέρουμε μεταξύ μας, αν το σκεφτούμε πιο καλά. Σε όλες τις περιπτώσεις, η διαφορά δεν οφείλεται πουθενά αλλού παρά μόνο σε χημικές μεταβολές στη λειτουργία των εγκεφαλικών κυττάρων. Οι παράγοντες που προκαλούν τη διαφοροποιημένη λειτουργία είναι βιολογικοί και περιβαλλοντικοί, κυρίως. Όπως, παραδείγματος χάριν, η απώλεια ενός σημαντικού ανθρώπου, ένας χωρισμός, ο πόλεμος.
Και ξάφνου, οι ψυχικές ασθένειες δηλώνουν αδυναμία χαρακτήρα, μειωμένες ικανότητες, μηδαμινή επικοινωνία, ευαισθησία. Είτε από την άλλη, δηλώνουν κίνδυνο για την κοινωνία και τα «πρέπει» της, συσχετίζονται με βίαιες συμπεριφορές και δολοφονικές τάσεις. Επέρχεται η ταμπέλα της τρέλας και μετά ο αποκλεισμός, γιατί είναι ντροπή να μοιραστείς τους προβληματισμούς σου και τις σκέψεις που σε βασανίζουν, αυτά δεν χωρούν στα κοινωνικά πρότυπα.
Ο στιγματισμός προέρχεται, κυρίως, από την έλλειψη γνώσεων και ενημέρωσης και οι συνέπειες είναι ισχυρές: κοινωνική απομόνωση, αρνητικές επιπτώσεις στη διαμόρφωση διαπροσωπικών σχέσεων αλλά και τη σχέση του ατόμου με τον εαυτό του.
Η καθημερινότητα μοιάζει δύσκολη, αρχικά, λόγω των δυσλειτουργιών της ψυχικής κατάστασης και, δεύτερον, λόγω των προτύπων. Η επικοινωνία και η δημιουργία σχέσεων ίσως γίνεται πιο περίπλοκη, όπως και η εικόνα εαυτού δεν είναι και η καλύτερη, διότι υπάρχουν εμπόδια που φαίνονται τεράστια.
Ο Μήνας Ψυχικής Υγείας ως ευκαιρία
Οι άνθρωποι δεν είναι ούτε ψυχικά υγιείς ούτε ψυχικά ασθενείς. Η κουλτούρα και οι πολιτικές που επικρατούν σε μια κοινωνία (οικογένεια, σχολείο, εργασία κλπ) μπορούν να επηρεάσουν σημαντικά τον ψυχισμό του ανθρώπου. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο η φράση «όταν ένα φυτό δεν ευδοκιμεί, δεν κατηγορείς το ίδιο, αλλά το περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει». Όπως αλλάζουμε το χώμα στις γλάστρες μας ή την τοποθεσία τους σε σχέση με το φως του ήλιου, το ίδιο καλούμαστε να πράξουμε για την άνθιση των ανθρώπων.
Παρόλο που η εμπειρία του κάθε ατόμου είναι μοναδική, κάτι πού όλοι οι άνθρωποι με ψυχική ασθένεια αναζητούν είναι η ανάγκη για υποστήριξη – υποστήριξη από την οικογένεια, τους φίλους, την εργασία, τους φορείς υγείας, καθώς και την κουλτούρα της κοινωνίας συνολικά. Η υποστήριξη από τα άτομα που μας περιβάλλουν είναι συχνά ένα από τα πιο κρίσιμα κομμάτια του παζλ στη διαδικασία ανάκαμψης. Όλοι πρέπει να είμαστε σε θέση να μιλήσουμε, να μοιραστούμε και να αισθανθούμε αποδεκτοί από την κοινωνία. Ο μήνας Ψυχικής Υγείας στοχεύει στο να δημιουργήσει ευκαιρίες, ώστε τα άτομα με ψυχικές ασθένειες και οι οικογένειές τους να βρουν την υποστήριξη που χρειάζονται.
«Ο μήνας ψυχικής υγείας αποτελεί ευκαιρία για τους εργοδότες να σκεφτούν τι πρέπει να κάνουν για να προάγουν την ψυχική ευεξία στο εργασιακό περιβάλλον. Η υλοποίηση δράσεων για ευαισθητοποίηση σε θέματα ψυχικής δύναμης όπως η διαχείριση του εργασιακού άγχους μπορούν να εδραιώσουν ένα θετικό κλίμα εργασίας.» Amy Morin – Ψυχοθεραπεύτρια
Τι μπορούμε να κάνουμε
Προκειμένου να βοηθήσουμε στον περιορισμό του στίγματος, σημαντική είναι η ενημέρωση με έγκυρες πληροφορίες και τη μετάδοση αυτών όπως και η αντίκρουση των εσφαλμένων απόψεων. Να ενθαρρύνουμε την αναζήτηση για βοήθεια δίχως να παρεμβαίνουμε, ωστόσο, ολοκληρωτικά στη ζωή και την κρίση του ατόμου αλλά και να δείχνουμε με ένθερμο τρόπο την υποστήριξη μας. Καλούμαστε να δίνουμε έμφαση στις ικανότητες και τις δεξιότητες και όχι στους ενδεχόμενους περιορισμούς που θέτει η κάθε ψυχική ασθένεια, όπως και να μην
εξισώνουμε το ίδιο το άτομο με την ψυχική κατάσταση του.
Πιο συγκεκριμένα:
Μπορούμε να επικοινωνήσουμε πρώτοι, πάντα με διακριτικότητα. Αν κάποιος περνάει μία δύσκολη κατάσταση, ίσως να δυσκολεύεται να προσεγγίσει κάποιον και να ανοιχτεί ή μπορεί να ντρέπεται ή να νιώθει άβολα. Έτσι, μία δική μας ευγενική προσέγγιση, θα τον βοηθήσει να νιώσει πιο άνετα να μιλήσει. Μπορούμε, για παράδειγμα, να πούμε κάτι όπως «μοιάζει κάτι να σε ενοχλεί, θα με ενδιέφερε να μάθω πώς είσαι, πώς τα πας»
Αφιερώνουμε τον απαραίτητο χρόνο στον συνομιλητή μας.
Καθόμαστε σε κοντινή απόσταση από το συνομιλητή μας δείχνοντας οικειότητα, κοιτάζοντάς τον στα μάτια.
Στη στιχομυθία «τι κάνεις;» «είμαι καλά», ρωτάμε ξανά. Μπορούμε να διαφοροποιήσουμε την ερώτηση σε «Είσαι σίγουρα καλά; Έχω παρατηρήσει… και σκέφτηκα ότι κάτι μπορεί να σε απασχολεί».
Δίνουμε χρόνο να ανοιχτεί και να μιλήσει, καλλιεργώντας το αίσθημα ασφάλειας και εμπιστοσύνης: «Ό,τι χρειαστείς είμαι εδώ για σένα, όταν θα νιώθεις έτοιμος και θα θέλεις να μιλήσεις».
Ακούμε για να βοηθήσουμε τον συνομιλητή μας, όχι για να κάνουμε υποθέσεις για το τί μπορεί να συμβαίνει, να κάνουμε διάγνωση ή να του βρούμε λύση. Απλά προσφέρουμε σε έναν άνθρωπο τη δυνατότητα να μιλήσει, να ανοιχτεί.
Ακούμε πολύ προσεκτικά. Κλειδί και σε αυτή την επικοινωνία είναι η ενεργητική ακρόαση. Δεν έχει καμία σημασία αν δεν συμφωνούμε με αυτά που λέει ο συνομιλητής μας, καθώς είμαστε εκεί για να τον ακούσουμε, να ακούσουμε τη δική του οπτική των πραγμάτων.
Βοηθάμε όσο μπορούμε, χωρίς υποσχέσεις για πράγματα τα οποία δεν θα μπορέσουμε να υποστηρίξουμε.
Δεν κρίνουμε. Δεν έχει «αλλά».
Δεν ερχόμαστε σε αντιπαράθεση, ούτε εκφράζουμε τις δικές μας απόψεις.
Προτείνουμε να ζητήσει βοήθεια από κάποιον ειδικό ψυχικής υγείας. Θα μπορούσαμε, λόγου χάρη, να πούμε «είναι δύσκολο αυτό που περνάς και πολλοί άνθρωποι στη θέση σου που αντιμετωπίζουν κάτι τέτοιο, απευθύνονται σε κάποιον ειδικό. Ίσως να βοηθούσε περισσότερο αν απευθυνόσουν κι εσύ σε κάποιον».
Να σημειωθεί ότι υπάρχουν κάποιοι τρόποι στην επικοινωνία που παρά την καλή πρόθεση, μπορεί να έχουν αρνητικό αποτέλεσμα, γι' αυτό:
Αντί, λοιπόν, να πούμε «Ηρέμησε, μην σκας», είναι προτιμότερο να πούμε «Βλέπω ότι είναι δύσκολο όλο αυτό για εσένα και πιέζεσαι πολύ. Θέλω να ξέρεις ότι όποτε με χρειαστείς, είμαι εδώ»
Αντί να πούμε «είναι μία δύσκολη μέρα σήμερα, όμως τα πράγματα θα είναι καλύτερα αύριο», μπορούμε να πούμε «Φαίνεται ότι σε ταλαιπωρεί πολύ όλο αυτό που περνάς. Τί θα μπορούσε να σε κάνει να νιώσεις καλύτερα;»
Η ειλικρινής και ανοιχτή επικοινωνία, ο χρόνος μας και η προσοχή μας είναι το σημαντικότερο που μπορούμε να δώσουμε στους ανθρώπους μας και πολύ δε περισσότερο σε όποιον περνάει μία δύσκολη κατάσταση και νιώθει άγχος ή πολλή πίεση, με την ψυχική του υγεία να διακυβεύεται.
Ας είναι ο φετινός Μάιος το ξεκίνημα μίας διαφορετικής αντιμετώπισης του τόσο σοβαρού ζητήματος της ψυχικής υγείας. Ας αρχίσουμε να μιλάμε ανοιχτά για την ψυχική υγεία, να ενημερωνόμαστε και ας ξεχάσουμε ταμπού, προκαταλήψεις, στερεότυπα και ταμπέλες.
Comments